'M'n achttiende leek nog zo ver weg'

"Mijn ouders vonden het niet fijn, maar ze kunnen het niet echt tegenhouden. Ik moet nu wel m'n eigen rijbewijs betalen, maar dat heb ik al gedaan."

Dat contract met je ouders om niet te roken en zo je rijbewijs te verdienen, werkt niet. Dus steek maar op. Oké, doe maar niet. Maar toch: onderzoek van de Radboud Universiteit toont aan dat je er als ouder vooral niet zo'n big deal van moet maken.

Gezondheidswetenschapper Marieke Hiemstra zette 42 rook-onderzoeken op een rij en daaruit blijkt dat een beloning om niet te gaan roken niet werkt.

Waarom zulke contracten dan niet werken, is niet bekend. "Daar moet meer onderzoek naar komen", vindt Hiemstra. Maar ze heeft wel een idee: met een contract ben je niet intrinsiek gemotiveerd: dat niet roken, komt niet uit jezelf.

"Een beloning is vrijwel nooit een stimulans voor intrinsieke motivatie", zegt ook hoogleraar gedragsbeïnvloeding Rick van Baaren van de Radboud Universiteit. "De motivatie is zwakker als het idee van iemand anders komt."

Er komt nog iets belangrijks bij kijken: "Zelfcontrole. En dat is heel intensief, het kost heel veel energie. Je kan het maar in beperkte mate inzetten; je kan niet op heel veel dingen tegelijk zelfcontrole uitoefenen."

Bovendien is dat voor jongeren volgens Van Baaren nog iets moeilijker dan voor volwassen. "Dat gedeelte van je brein is tot je 27ste iets minder ontwikkeld. Dat is ook wel logisch, want dat is de periode dat je moet ontdekken en dan ben je tegendraads als het om regels gaat."

Belonen op lange termijn is sowieso lastig. "Verstandig gedrag is het moeilijkst als dat pas wordt beloond in de toekomst. Dat zie je bijvoorbeeld ook met pensioensparen."

"Je kan wel zeggen dat het niet gezond is, maar je moet ook onderbouwen waaróm het niet gezond is", zegt Marieke. "Probeer je kind zelf te motiveren om niet te beginnen met roken. Zodat ze er zelf achterstaan om niet te gaan roken. Ze moeten niet alleen dingen opgelegd krijgen." Nog een tip: "Geef advies hoe je sigaretten moet weerstaan als een vriend bijvoorbeeld een sigaret aanbiedt."